Қазақ халқының көпғасырлық тарихы мен этномәдени мұрасы — ұлт руханиятының өзегі, ұрпақтан ұрпаққа мирас болып келе жатқан асыл қазына. Бұл мұраның сақталуына, зерделенуіне және жас ұрпаққа жеткізілуіне мұражайлар маңызды рөл атқарады. Әсіресе, аймақтық ерекшеліктерді ескеріп, жергілікті этномәдени құндылықтарды насихаттайтын мұражайлар — халықтың тарихын терең түсінуге жол ашады.

Осы ретте, Шығыс Қазақстан өңірі, соның ішінде Өскемен қаласы — қазақ этномәдениетін танытудағы ерекше орны бар аймақ. Бұл өңірде мұражай ісі жақсы дамып, халықтың мәдени-рухани мұрасын сақтап, елге таныстыру бағытында жүйелі жұмыстар жүргізіліп келеді.

Шығыс Қазақстан — қазақтың байтақ жерінің бірегей этнографиялық аумағы. Бұл өңірде Алтай мен Ертіс арасын жайлаған қазақ тайпаларының тұрмысы, дәстүрі, қолөнері, шаруашылығы ерекше дамыған. Өскемен қаласы мен аймақтық мұражайлар осы мұраны танытатын орталықтарға айналып отыр.

Өскемен қаласындағы мұражайлар және этномәдени бағыт Шығыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану музейі

Бұл музей — аймақтың этнографиясы мен тарихын терең қамтитын ең ірі мәдени ошақтардың бірі. Мұражай қорында 150 000-нан астам жәдігер сақталған. Қазақ этномәдениетіне қатысты арнайы залдарда:

Көшпелі қазақтардың тұрмысын бейнелейтін киіз үй, ұлттық киімдер, ер-тұрман, киізден жасалған бұйымдар;

Салт-дәстүр көріністері, мысалы, бесікке салу, тұсау кесу, қыз ұзату сияқты рәсімдердің макеттері;

Қолөнер шеберлерінің туындылары — сырмақ, текемет, кебеже, ағаш ыдыстар мен зергерлік әшекейлер;

Музыкалық аспаптар (домбыра, жетіген, қобыз) және олардың қолданылу тарихы ұсынылған.

Музей тек экспозициямен ғана шектелмей, интерактивті экскурсиялар, театрландырылған көріністер мен этнофестивальдер ұйымдастырып, көпшілікпен тығыз байланыс орнатуда.

Этнографиялық бұрыштар мен мәдени орталықтар

Өскемен қаласындағы бірнеше білім беру мекемелері мен мәдени ұйымдарда этнографиялық бұрыштар мен шағын музейлер жұмыс істейді. Мұнда оқушылар мен жастар қазақ халқының тұрмысымен жақын танысып, шеберлік сағаттар, ұлттық тағам әзірлеу, қолөнер үйрену сияқты тәжірибелік жұмыстарға қатыса алады.

Өскемендегі мұражайлар этномәдени мұраны насихаттауда келесі әдістерді қолдануда:

Тақырыптық көрмелер — "Қазақтың дәстүрлі шаруашылығы", "Қыз жасауы", "Ауыл өмірі", "Ұлттық ойындар" секілді жобалар;

Шеберлік сағаттары — жергілікті қолөнершілердің қатысуымен ұлттық кесте, тоқымашылық, киіз басу өнерін үйрету;

Салт-дәстүрді сахналау — этнографиялық кештер мен ұлттық мейрамдарды (Наурыз, Қымызмұрындық) қайта жаңғырту;

Жас экскурсоводтар клубы — мектеп оқушыларына арналған мәдени- ағартушылық үйірмелер.

Бүгінде мұражайлар тек жәдігер сақтайтын орын емес, білім мен тәрбиенің тірек орталығына айналуда. Өскемен қаласындағы музейлер мен оқу орындары арасында тығыз байланыс орнап келеді. Мектептер мен колледждер оқушыларды тұрақты түрде мұражайларға экскурсияға апарып, арнайы тақырыптық сабақтар өткізеді.

Мысалы, Шығыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану музейінде:

"Қазақтың отбасы құндылықтары", "Ұлттық киімнің тарихы",

"Ата-баба дәстүрі – асыл мұра" атты сабақтар, шеберлік сабақтары мен танымдық сағаттар өткізіліп келеді.

Мұндай әдістер жастардың тарихи санасын қалыптастырып, этномәдениетке деген құрметін арттыруға әсер етеді. Сонымен қатар, бұл — "Жаңа Қазақстан" тұжырымындағы мәдени жаңғыру саясатына нақты үлес болып табылады.

Болашаққа бағдар: дамытудың жаңа формалары

Қазақ   этномәдениетін   мұражайлар  арқылы  насихаттауда  келесі   бағыттарға басымдық беру ұсынылады:

Цифрлық мұра платформаларын дамыту Өскемендегі музейлердің базасын цифрландыру;

QR-кодтар арқылы әрбір экспонат туралы ақпаратты мультимедиялық форматта ұсыну;

Онлайн көрмелер мен виртуалды экскурсияларды ұйымдастыру.

Жастармен жүйелі жұмыс

"Мұражайдағы түн", "Жас экскурсовод" секілді жобаларды кеңейту; Университеттермен бірлесіп этнография және музей ісі бойынша тәжірибелік сабақтар жүргізу;

Мектеп бағдарламасына мұражай сабағын интеграциялау. Этнотуризм мен халықаралық ынтымақтастық

Өскемен мен Шығыс Қазақстанның этнографиялық нысандарын туристік бағытқа айналдыру;

Қазақ этномәдениетін шетелге танытатын жылжымалы көрмелер ұйымдастыру; Халықаралық этнофестивальдерге қатысу.

Қазақ этномәдениеті — халқымыздың тарихи жадын, рухани болмысын сақтайтын асыл мұра. Осы мұраны сақтау мен болашаққа аманаттауда мұражайлардың орны ерекше. Шығыс Қазақстан өңірі, оның ішінде Өскемен қаласы — этномәдени